“Gerçek edebiyatın halkın ağzında, dilinde olduğunu bilmeliyiz. Halkın sözlü edebiyatını yazıya geçirecek, değerlendirecek olanlar da halk çocuklarıdır.”
Bu sözleri söyleyen Ümit Kaftancıoğlu, 11 Nisan 1980 tarihinde evinden işe gitmek üzere dışarı çıktığında silahlı saldırıya uğradı ve hastanede hayatını kaybetti.
MASALLARLA EFSANELERLE BÜYÜDÜ
Sosyalist bir yazar olan Ümit Kaftancıoğlu, 1935 yılında Ardahan’ın Hanak ilçesinde dünyaya geldi. Asıl adı Garip Tatar olan Kaftancıoğlu, âşıkların, şiirlerin, masalların, türkülerin arasında büyüdü.
Okuma ve yazmayı çok küçük yaşlarda öğrenen Kaftancıoğlu, ilkokulu bitirdikten sonra en yakın köy enstitüsü olan Cılavuz’a girebilmek için yollara düştü. Başından geçen bu yolculuğu “Dönemeç” adlı öyküsünde anlattı.
1957 yılında köy enstitüsünü bitiren Kaftancıoğlu, üç yıl Mardin’in Derik ilçesinde ilkokul, Rize’nin Pazar ilçesinde de ortaokul öğretmenliği yaptı.
1961 yılında Necatibey Eğitim Enstitüsü Edebiyat Bölümü’nü bitiren Kaftancıoğlu, bir süre Türkçe öğretmenliği yapsa da idari soruşturmalardan başını kaldıramadı. Soruşturmalar neticesinde de görevinden uzaklaştırıldı.
DÖNEMEÇ'LE TRT BÜYÜK ÖDÜLÜ'NÜ KAZANDI
1970 yılında bir başka usta yazar olan Osman Şahin’le birlikte TRT Büyük Ödülü’nü kazanan Kaftancıoğlu, TRT’de köy yayınları bölümünde çalıştı.
TRT İstanbul Radyosu'nda 'Av Bizim Avlak Bizim', 'Dilden Dile' ve 'Yurdun Dört Bucağından' gibi programlar yapan Kaftancıoğlu, pek çok türküyü de derleyerek repertuvara kazandırdı. ‘Evreşe Yolları Dar’ ve ‘Yüksek Yüksek Tepeler Ev Kurmasınlar’ türküleri Kaftancıoğlu’na aittir.
HALK KÜLTÜRÜNÜ GÜN YÜZÜNE ÇIKARDI
Kaftancıoğlu'nun eserlerinden bazıları şöyle:
- Tek Atlı Tekin Olmaz
- Şülgür Deresi
- Köroğlu Kolları
- Dönemeç
- Çarpana
‘Dönemeç’i halk çocuklarına adadı
Dönemeç adlı öyküsünde eğitimdeki fırsat eşitsizliğini ve aynı zamanda Cumhuriyet'in kazanımlarını anlatan Kaftancıoğlu, kendi anlayışını şu sözlerle açıklamıştı:
“Her yazarın kendine göre bir yürüyüş, söyleyiş, ortaya koyuş açısı vardır. Ben, kendi ölçülerimle devrimsel bir çabaya katıldığımı sanıyorum. Sanatın görevi eylemdir, etkidir, yol vermedir.”
Dönemeç'te kendi ifadesiyle “köyünü, kendini, köyünün dört çocuğunu, ülkemizdeki eğitim eşitsizliğini” anlatan Kaftancıoğlu, bu kitabını Anadolu'nun halk çocuklarına adar.
Kaftancıoğlu, zorlu yolculuğu atlatıp, "Dönemeç"i dönmüştür ancak karlı dağların ardında daha binlerce çocuk vardır.
Kitap, "Dağların ardında, yanık, çorak, kıraç topraklarda, aşırtmazlarda, dönemeçlerde, karanlıklarda okuma umuduyla çırpınan kırk bin köyün çocuklarına" ithafıyla başlar.
