Eski TV skeçlerinden birinde, zenci kahramana 'Arap' diye hitap ediliyor. Bu skeci paylaşan bir sayfada da çeşitli yorumlar yer almış. En çok dikkat çeken soru da şu: 'Bu ne cehalet! Zenciyi niye Arap diye çağırıyorsunuz!'

Bu yorumu yapan kişi muhtemelen 30 yaşın altında. O yüzden bu soruyu sorması gayet anlaşılır. Oysa sözcüklerin etimolojik macerasını ve söz konusu kültürdeki yerini biliyorsanız her sorunuza yanıt bulursunuz. Siyahi birine Arap denmesi yadırganacak şey değildi çocukluğumda. Nitekim genel ismi Arap'tı. Göztepe'de oyuncakçımız vardı, Arap amca diye çağırırdık. Tevfik Gelenbe'nin canlandırdığı (yine Afrika kökenli) Arap bacı karakteri vardı TRT'de. Peki neden bu Afrika uyruklu vatandaşlarımız bu isimle çağırılırdı? Çok basit. Bu ırk bize Arabistan yarımadasından geliyordu ve oradan gelen herkes Arap'tı zaten...

ZAMANLA EVRİLDİ
Zamanla Arap sözcüğü önce zenciye evrildi. (Benim artık yetişkin olduğum bir zaman dilimine denk gelir) Kimse yadırgamadı, ırkçılık gözüyle bakmadı. Ta ki bu sözcüğün Amerika'daki karşılığı olan 'nigger' bir aşağılama sözü, ırkçılık kalıntısı, nefret söylemi olarak görülene kadar. Öyle ki bir zenci diğer bir zenciye 'Nigger' diyebilirdi ama beyaz ırktan biri bunu söylese cinayet çıkabilirdi. Artık politik doğruculuk çağındaydık.

POZİTİF AYRIMCILIK
Bundan böyle kavramlara 'tarafgir görünmeyen' isimler konmalıydı. Hatta bazen pozitif ayrımcılık yapılmalıydı. Madem ki nigger sözcüğü ABD'de böyle algılanıyordu, ülkemizde de zenci diyen ırkçıydı. Acaba öyle miydi? Acaba bizde böyle bir anlama geliyor muydu? Asla! Sözler kültürel bağlamlarıyla bir anlam teşkil ederler. Ülkemizin bir 'renk ayrımcılığı' tarihi yoktur ve zenci asla ötekileştirici anlamda kullanılmamıştır. Sadece bir rengi ifade ettiği gibi biraz sağlık anlamında daha güçlü algısı da bulunan bir sözcüktür. Ama ne oldu? Hemen Amerikancadan tercümeye (black) gidildi ve siyahi sözcüğü kullanılmaya başlandı. Bence burada direkt bir renk anlamı var. Bu bağlamda ben asla zenci sözcüğünün gündelik dilde kullanımında bir sakınca görmedim. Resmi dilde kullanacaksak siyahi, belki de Afrika kökenli demeliyiz, orası ayrı.

BAYAN DEĞİL KADIN
Peki bizim dilimizde zenci benzeri bir kavram var mı? Anlam olarak hiç ilgisi olmasa da bizde politik doğruculuğa kurban giden 'bayan' sözcüğü vardır. Bizde de kadınlarımız yıllar içinde ezildikleri ve yeni yeni ekonomik özgürlüklerini kazandıkları için modern çağda bayan sözcüğü zayıf, desteğe ihtiyaç duyan cins gibi algılanmış ve metropol kadınının algısında tukaka edilen bir kavrama dönüşmüştür. Bu yüzden (bazen cümle içinde asıl kaba olan o da olsa) kadın sözcüğünü kullanmamızı ister olmuştur kadınlarımız. Yani bizde zenci derseniz başınıza bir şey gelmez ama siz yine de şehir hayatında yüksek sesle bayan demeyin, ne olur ne olmaz...