Bu sorunun cevabı, hem Osmanlı nomenklatüründeki geleneksel unvan kullanım biçimleriyle hem de Cem Sultan’ın tahtı ele geçiremeyen bir şehzade olmasından kaynaklanmaktadır.
Osmanlı İsimlendirme Gelenekleri ve Unvan Kullanımı
Osmanlı devlet yapısında unvan ve hitap biçimleri, toplumsal ve siyasi hiyerarşiyi yansıtacak biçimde titizlikle düzenlenmiştir. Reşit olmuş ve tahta çıkmış devlet adamlarına “Sultan” unvanı, ismin önüne getirilirken; taht sahibi olmayan şehzadeler için bu unvan, isimlerinin ardından yer alır. Örneğin, tahta geçtikten sonra “Sultan Selim” ya da “Sultan Süleyman” olarak anılırken, babalarının hükümdarlığının bir parçası olamayan çocuklar “Cem Sultan”, “Şehzade Mustafa” gibi ifadelerle hafızalara kazınmıştır. Bu durum, hem Osmanlı’ta resmi protokol hem de toplumsal algı açısından büyük önem taşımaktadır. Dolayısıyla, hâkim sultanın ismi başta “Sultan” ibaresiyle anılırken, tahtı ele geçirememiş veya iktidara erişememiş şahsiyetlerde unvanın ismin sonuna eklenmesi geleneksel bir uygulamadır.
Cem Sultan’ın Hayatı ve Siyasi Mücadelesi
Cem Sultan, Osmanlı tahtı için mücadele eden ve babası II. Bayezid’in oğullarından biri olarak tarihe adını altın harflerle yazdıran önemli bir figürdür. Kardeşi Selim’in hükümdarlığa uzanan çıkışıyla birlikte yaşanan taht kavgalarında, Cem Sultan rakip olarak ortaya çıkmış; ancak sonuçta Selim’in zaferiyle sürgüne mahkum edilmiştir. Siyasi çekişmelerin ve entrikaların içinde kalan Cem Sultan, Avrupa’da çeşitli güç dengeleri arasında pazarlık konusu haline gelmiş, özellikle Papalık Devleti ve İtalyan prenslikleri tarafından kendi politik çıkarları doğrultusunda kullanılmıştır. Sürgün hayatı boyunca, Osmanlı tahtının meşruiyetini ele geçirememiş, dolayısıyla hiçbir zaman resmi anlamda “hükümdar” unvanını alamamıştır. Bu durum, onun adının sonundaki “Sultan” kelimesinin de, hak ettiği asaletin aksine bir nitelik taşımasına neden olmuştur.
Neden "Sultan Cem" Değil, "Cem Sultan"?
Osmanlı geleneklerinde unvanın kullanımı, hâkimiyetin ve meşruiyetin bir göstergesi olarak titizlikle belirlenmiştir. Tahta çıkan hükümdarların adlarının önüne “Sultan” getirilirken, tahtı ele geçirememiş ya da devlet yönetiminde aktif rol alamayan şahsiyetlerde bu unvan ismin arkasına eklenir. Cem Sultan da bu kapsamda, asıl rakibi Selim’in hükümdarlığa kavuşması ve devletin resmi yapısında yer alamaması nedeniyle “Sultan Cem” olarak değil, “Cem Sultan” biçiminde anılmıştır. Bu uygulama, yalnızca isim sıralaması açısından bir fark yaratmakla kalmaz; aynı zamanda siyasal meşruiyetin ve güç gösterisinin de bir sembolüdür. Hâkim sultanın isminin başta yer alması, devletin mutlak egemenliğini ve yöneticinin onaylanmış otoritesini simgelerken, “Cem Sultan” ifadesi, onun yalnızca bir şehzade olarak kaldığının ve resmi olarak hükümdar olamadığının altını çizmektedir.
Tarihsel ve Kültürel Yansımalar
Zaman içinde Cem Sultan, Osmanlı tarihinde hem trajik hem de romantik bir figür olarak hafızalarda yer edinmiştir. Hem edebi eserlerde hem de popüler kültürde, iktidar mücadelesinin mağlubu, sürgün hayatının acı yanları ve umutsuzluk sembolü olarak betimlenmiştir. Onun adı, aynı zamanda Osmanlı hiyerarşisinin katı kuralları ve geleneklerinin bir yansıması olarak değerlendirilir. Cem Sultan’ın “Sultan” unvanını kazanamaması, yalnızca siyasi başarısızlığı değil; aynı zamanda Osmanlı devlet yapısında meşruiyetin ne kadar önemli olduğunun da bir göstergesidir. Bu durum, sonraki kuşaklar tarafından da ayrıntılı şekilde incelenmiş, tartışılmış ve kültürel hafızada kalıcı izler bırakmıştır.
Cem Sultan’a “Sultan Cem” denmemesinin temel nedeni, Osmanlı unvanlandırma gelenekleri ve siyasi meşruiyet kavramlarıyla açıklanabilir. Tahta geçerek resmi hükümdar olan kardeşi Selim’in egemenliği karşısında, Cem Sultan yalnızca bir şehzade ve taht kavgalarının mağlubu olarak kalmıştır. Osmanlı’da hükümdarın isminin önünde yer alan “Sultan” unvanı, devletin mutlak otoritesini temsil ederken; tahtı ele geçirememiş şahsiyetlerde bu unvanın ismin sonunda kullanılması, onların resmi hükümdarlık statüsüne erişemediğini ortaya koymaktadır. Tarihin sayfalarına trajik bir kahraman olarak düşen Cem Sultan, günümüzde de adının ardındaki bu anlamı ve Osmanlı geleneğindeki yerini korumaktadır.
